عبدالهادی حائریحائری، عبدالهادی، مورخ معاصر ایرانی می‌باشد. فهرست مندرجات۲ - تحصیلات ۳ - بورسیه شدن حائری ۴ - شروع تدریس ۵ - بازگشت به ایران ۶ - استاد نمونه کشور ۷ - وفات ۸ - اهداء آثار وی ۹ - کتابدار شدن حائری ۱۰ - نخستین تکاپوهای قلمی وی ۱۱ - مهم‌ترین آثار ۱۱.۱ - محتوای رساله ۱۲ - نخستین رویارویی‌های اندیشه‌گران ایران و محتوای آن ۱۳ - محتوای کتاب تاریخ جنبش‌هاوتکاپوهای فراماسونگری ۱۴ - اسامی برخی دیگر از آثار حائری ۱۵ - آخرین اثر وی ۱۶ - جایگاه ممتاز آثار پژوهشی وی ۱۷ - عناصر اصلی سبک تاریخ‌نگاری وی ۱۸ - فهرست منابع ۱۹ - پانویس ۲۰ - منبع ۱ - پیشینهوی فرزند میرزااحمد حائری و نوه دختری آیت‌اللّه شیخ عبدالکریم حائری یزدی بود.در حدود سال‌های ۱۳۱۲ـ۱۳۱۴ش در شهر قم ، در خانواده‌ای روحانی و سرشناس و در عین حال تنگدست ، به دنیا آمد. [۱]
عبدالهادی حائری، آنچه گذشت: نقشی از نیم قرن تکاپو، ج۱، ص۱۱، تهران ۱۳۷۲ش.
[۲]
شهرام یوسفی‌فر، «گذری بر زندگی، پژوهش‌ها و آثار زنده‌یاد استاد دکتر عبدالهادی حائری»، ص۳۵، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، دی ۱۳۷۹.
حائری از کودکی به آموزش قرآن و خط و مشق در مکتب‌خانه پرداخت و پس از آن پدرش دروس مقدماتی عربی را به او آموخت.حائری به سبب تنگدستی پدر و نیز مخالفت سرسختانه وی با نظام جدید آموزش و پرورش ، به مدرسه نرفت و چندی بعد، به نوشته خودش، چون پدرش او را بی‌استعداد می‌دانست، به پارچه‌بافی گمارده شد.۲ - تحصیلاتوی در حدود ۱۳۲۸ش، در پی آشنایی با چند نوجوان همسن خود به ادامه تحصیل علاقه‌مند شد و توانست در عین اشتغال به پارچه‌بافی، به صورت «متفرقه» درس بخواند و دوره شش ساله ابتدایی را در یک سال تحصیلی طی کند.وی از آن پس به‌طور جدّی تحصیل را ادامه داد. [۳]
عبدالهادی حائری، آنچه گذشت: نقشی از نیم قرن تکاپو، ج۱، ص۱۹ـ۲۰، تهران ۱۳۷۲ش.
[۴]
عبدالهادی حائری، آنچه گذشت: نقشی از نیم قرن تکاپو، ج۱، ص۲۴ـ۲۵، تهران ۱۳۷۲ش.
[۵]
عبدالهادی حائری، آنچه گذشت: نقشی از نیم قرن تکاپو، ج۱، ص۳۸، تهران ۱۳۷۲ش.
[۶]
عبدالهادی حائری، آنچه گذشت: نقشی از نیم قرن تکاپو، ج۱، ص۶۳، تهران ۱۳۷۲ش.
[۷]
عبدالهادی حائری، آنچه گذشت: نقشی از نیم قرن تکاپو، ج۱، ص۷۸، تهران ۱۳۷۲ش.
حائری در ۱۳۳۶ش به دانشکده معقول و منقول تهران راه یافت.آشنایی وی با عبدالحسین زرین‌کوب در دانشگاه، در علاقه‌مند شدن او به پژوهش تاریخی مؤثر بود. [۸]
عبدالهادی حائری، آنچه گذشت: نقشی از نیم قرن تکاپو، ج۱، ص۲۴۶، تهران ۱۳۷۲ش.
[۹]
عبدالهادی حائری، آنچه گذشت: نقشی از نیم قرن تکاپو، ج۱، ص۲۶۱، تهران ۱۳۷۲ش.
پس از گرفتن مدرک کارشناسی، حائری مدتی بیکار و سرگردان بود تا در نهایت در اداره بهداشت شغلی یافت که موجب رهایی وی از تنگناهای اقتصادی گردید.۳ - بورسیه شدن حائریاو در ۱۳۴۲ش بورسیه دانشگاه مگ‌گیل کانادا در رشته تاریخ و خاورشناسی شد و پس از پشت سرگذاردن دشواری‌های بسیار، در ۱۳۵۲ش از رساله دکتری خود دفاع کرد. [۱۰]
عبدالهادی حائری، آنچه گذشت: نقشی از نیم قرن تکاپو، ج۱، ص۳۳۱ـ ۳۴۶، تهران ۱۳۷۲ش.
[۱۱]
عبدالهادی حائری، آنچه گذشت: نقشی از نیم قرن تکاپو، ج۱، ص۴۶۴، تهران ۱۳۷۲ش.
۴ - شروع تدریسبلافاصله دانشگاه برکلی در کالیفرنیای امریکا وی را به همکاری دعوت کرد و او شش سال به تدریس در آن دانشگاه پرداخت. ۵ - بازگشت به ایرانوی اندکی پیش از پیروزی انقلاب اسلامی به ایران بازگشت و با رتبه دانشیاری در دانشگاه فردوسی مشهد استخدام شد و به تدریس دروس دوره قاجاریه، انقلاب مشروطه و تاریخ معاصر پرداخت. [۱۲]
عبدالهادی حائری، آنچه گذشت: نقشی از نیم قرن تکاپو، ج۱، ص۴۲۱، تهران ۱۳۷۲ش.
[۱۳]
عبدالهادی حائری، آنچه گذشت: نقشی از نیم قرن تکاپو، ج۱، ص۵۰۴ـ۵۰۸، تهران ۱۳۷۲ش.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی و سپس انقلاب فرهنگی، که به تعطیل موقت دانشگاه‌ها انجامید، حائری در جمع کمیته پژوهشگران وزارت علوم و شورای عالی انقلاب فرهنگی به کار خود ادامه داد.۶ - استاد نمونه کشوروی بعدها رتبه استادی یافت و در سال تحصیلی ۱۳۷۰ـ ۱۳۷۱ش استاد نمونه کشور گردید. [۱۴]
عبدالهادی حائری، آنچه گذشت: نقشی از نیم قرن تکاپو، ج۱، ص۵۱۲، تهران ۱۳۷۲ش.
[۱۵]
عبدالهادی حائری، آنچه گذشت: نقشی از نیم قرن تکاپو، ج۱، ص۵۱۴ـ ۵۱۵، تهران ۱۳۷۲ش.
[۱۶]
عبدالهادی حائری، آنچه گذشت: نقشی از نیم قرن تکاپو، ج۱، ص۵۵۰، تهران ۱۳۷۲ش.
[۱۷]
رضا شعبانی، «یادی‌از روانشاد استاددکتر عبدالهادی حائری»، ج۱، ص۱۴۵ـ۱۴۶.
۷ - وفاتوی در اواخر عمر به سرطان خون مبتلا شد و پس از دو سال ، در ۲۳ تیر ۱۳۷۲درگذشت. ۸ - اهداء آثار ویهمسرش، زهرا افشارنژاد، گنجینه نفیسی از کتاب‌های فارسی، عربی، انگلیسی و فرانسه او را به دانشگاه فردوسی مشهد اهدا کرد. [۱۸]
کیوان لؤلؤئی، «کتابخانه دکتر حائری: یادگاری نفیس از آن استاد فقید»، ج۱، ص۳۲، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، (مرداد ۱۳۷۸).
۹ - کتابدار شدن حائریحائری در ۱۳۲۹ش در کتابخانه‌ای در قم کتابدار روزمزد شد و از این رهگذر با مطبوعات و دیدگاه‌های سیاسی و شیوه‌های نویسندگی و مباحث گوناگون فکری و ایدئولوژیک آشنا شد.این امر در شکل‌گیری اندیشه وی تأثیر اساسی داشت تا بدانجا که از همان زمان به فعالیت‌های قلمی در روزنامه‌ها و مجلات شهر قم و سپس تهران پرداخت. [۱۹]
عبدالهادی حائری، آنچه گذشت: نقشی از نیم قرن تکاپو، ج۱، ص۸۲، تهران ۱۳۷۲ش.
[۲۰]
عبدالهادی حائری، آنچه گذشت: نقشی از نیم قرن تکاپو، ج۱، ص۹۴، تهران ۱۳۷۲ش.
[۲۱]
عبدالهادی حائری، آنچه گذشت: نقشی از نیم قرن تکاپو، ج۱، ص۹۷ـ ۹۹، تهران ۱۳۷۲ش.
[۲۲]
عبدالهادی حائری، آنچه گذشت: نقشی از نیم قرن تکاپو، ج۱، ص۱۰۵، تهران ۱۳۷۲ش.
[۲۳]
عبدالهادی حائری، آنچه گذشت: نقشی از نیم قرن تکاپو، ج۱، ص۱۰۹، تهران ۱۳۷۲ش.
۱۰ - نخستین تکاپوهای قلمی وینخستین تکاپوهای قلمی حائری، در زمینه ادبیات (همچون رمان اشک سرد، مشهد ۱۳۴۳ش) و مسائل سیاسی و اجتماعی و دینی بود، [۲۴]
عبدالهادی حائری، آنچه گذشت: نقشی از نیم قرن تکاپو، ج۱، ص۹۷ـ ۹۹، تهران ۱۳۷۲ش.
[۲۵]
عبدالهادی حائری، آنچه گذشت: نقشی از نیم قرن تکاپو، ج۱، ص۱۳۱، تهران ۱۳۷۲ش.
اما بعدها مشخصآ به کار در عرصه تاریخ پرداخت و چندین کتاب و بیش از شصت مقاله تألیف کرد. [۲۶]
سوسن اصیلی، «کتابشناسی دکتر عبدالهادی حائری»، ج۱، ص۵۰۳ـ۵۰۸، در خودآگاهی و تاریخ‌پژوهی: مجموعه مقالات همایش بزرگداشت استاد دکتر عبدالهادی حائری (مهرماه ۱۳۷۹)، به‌کوشش شهرام یوسفی‌فر، تهران: دانشگاه تهران، ۱۳۸۰ش.
[۲۷]
خودآگاهی و تاریخ‌پژوهی: مجموعه مقالات همایش بزرگداشت استاددکتر عبدالهادی حائری (مهرماه ۱۳۷۹)، به‌کوشش شهرام یوسفی‌فر، ج۱، ص۴۱۳ـ۴۹۹، تهران: دانشگاه تهران، ۱۳۸۰ش.
[۲۸]
عبدالهادی حائری، آنچه گذشت: نقشی از نیم قرن تکاپو، ج۱، ص۴۹۲، تهران ۱۳۷۲ش.
۱۱ - مهم‌ترین آثاربرخی از مهم‌ترین آثار او بدین شرح است: رساله دکتری‌اش با عنوان تشیع و مشروطیت و نقش ایرانیان مقیم عراق، که پس از بازگشت به ایران آن را از انگلیسی به فارسی ترجمه و چاپ کرد (تهران ۱۳۶۰ش). ۱۱.۱ - محتوای رسالهاین کتاب ــ به‌رغم برخی انتقادهای وارد شده بر آن، مبنی بر اصالت نداشتن و بی‌اعتباری برخی منابع یا تحلیل نادرستِ ماهیت نهضت مشروطه ــ در سال‌های اخیر به عنوان یکی از منابع مشروطه‌پژوهان اهمیت یافته است، به‌ویژه در مطالعات مربوط به آرا و دیدگاه‌های میرزامحمدحسین نائینی و شناخت برخی فقها و عملکرد آنان در رویدادهای انقلاب مشروطه. [۲۹]
علیرضا جوادزاده، «نقد و بررسی کتاب تشیع و مشروطیت در ایران و نقش ایرانیان مقیم عراق»، ج۱، ص۲۳ـ۲۴.
[۳۰]
عبدالهادی حائری، تشیع و مشروطیت در ایران و نقش ایرانیان مقیم عراق، ج۱، ص۷ ـ ۱۰، تهران ۱۳۶۴ش.
۱۲ - نخستین رویارویی‌های اندیشه‌گران ایران و محتوای آنکتاب دیگر او با عنوان نخستین رویارویی‌های اندیشه‌گران ایران با دو رویه تمدن بورژوازی غرب، در ۱۳۶۷ش کتاب سال شد.این کتاب مبتنی است بر الگوی نظری حائری در مطالعات تاریخی‌اش، که تقریبآ در همه آثار او بدان پرداخته شده، و مشتمل است بر توجه هم‌زمان به دو رویه تمدن غرب؛ یعنی، استعمار و دانش و کارشناسی [۳۱]
عبدالهادی حائری، نخستین رویارویی‌های اندیشه‌گران ایران: با دو رویه تمدن بورژوازی غرب، ص۹، تهران ۱۳۸۰ش.
[۳۲]
عبدالهادی حائری، نخستین رویارویی‌های اندیشه‌گران ایران: با دو رویه تمدن بورژوازی غرب، ۲۱ـ ۸۸، تهران ۱۳۸۰ش.
[۳۳]
محمد نظری هاشمی، «مروری کوتاه بر آخرین اثر منتشرشده مرحوم دکتر عبدالهادی حائری»، ص۲۲۰، دانشگاه انقلاب، پاییز ۱۳۷۸.
[۳۴]
منصور صفت‌گل، «مطالعات صفوی در تاریخ‌نگاری دکتر حائری»، ص۸، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، مرداد ۱۳۷۸.
انتشار دو کتاب مذکور موجب شهرت فراوان نویسنده در داخل‌وخارج از ایران گردید.۱۳ - محتوای کتاب تاریخ جنبش‌هاوتکاپوهای فراماسونگریاو در کتاب تاریخ جنبش‌هاوتکاپوهای فراماسونگری در کشورهای اسلامی، تاریخ فراماسونری در کشورهای غربی و نقش تاریخی، اجتماعی و سیاسی آن در ایران، ترکیه، کشورهای عربی، هندوستان و اندونزی را نشان می‌دهد. [۳۵]
عبدالهادی حائری، تاریخ‌جنبش‌ها و تکاپوهای فراماسونگری در کشورهای اسلامی، ج۱، ص۱۴، مشهد ۱۳۶۸ش.
۱۴ - اسامی برخی دیگر از آثار حائریاسامی برخی دیگر از آثار حائری بدین‌شرح است: ایران و جهان اسلام : پژوهش‌هایی تاریخی پیرامون چهره‌ها، اندیشه‌ها و جنبش‌ها (مشهد ۱۳۶۸ش)، همگامی ایران و لیبی بر ضد امپریالیسم : دو سند تاریخی (مشهد ۱۳۶۰ش) و آزادی‌های سیاسی و اجتماعی از دیدگاه اندیشه‌گران: گذری بر نوشته‌های پارسی در دو سده واپسین (مشهد ۱۳۷۴ش). ۱۵ - آخرین اثر ویآخرین اثر حائری، که در دوران بیماری او نگاشته شده، کتاب آنچه گذشت: نقشی از نیم قرن تکاپوست که در واقع زندگی‌نامه خودْنوشت اوست. [۳۶]
محمدرضا جلالی، «نگاهی روان‌شناختی به شخصیت دکتر حائری»، ج۱، ص۱۰۱ـ۱۰۲.
۱۶ - جایگاه ممتاز آثار پژوهشی ویحائریاز نمایندگان برجسته نسل جدید مورخان ایرانی است که متأثر از تحولات معرفتی و روش‌شناسی رایج در غرب‌اند.صراحت بیان، دقت و بهره‌گیری از منابع متنوع و گسترده مراکز اسناد کشورهایی چون امریکا و انگلستان و نیز کتابخانه‌های معتبر دنیا و نیز روشمندی او در بررسی تحولات تاریخی، جایگاه ممتازی به آثار پژوهشی وی بخشیده است. ۱۷ - عناصر اصلی سبک تاریخ‌نگاری ویتأکید بر شناخت جریان‌های فکری در پژوهش تاریخی؛ نواندیشی در پژوهش؛ تأکید بر عنصر تحلیل در پژوهش تاریخی؛ تأکید بر به‌کارگیری نظریه در پژوهش تاریخی؛ و پایبندی به استناد در پژوهش تاریخی از عناصر اصلی سبک تاریخ‌نگاری حائری است. ۱۸ - فهرست منابع(۱) سوسن اصیلی، «کتابشناسی دکتر عبدالهادی حائری»، در خودآگاهی و تاریخ‌پژوهی: مجموعه مقالات همایش بزرگداشت استاد دکتر عبدالهادی حائری (مهرماه ۱۳۷۹)، به‌کوشش شهرام یوسفی‌فر، تهران: دانشگاه تهران، ۱۳۸۰ش. (۲) محمدرضا جلالی، «نگاهی روان‌شناختی به شخصیت دکتر حائری». (۳) علیرضا جوادزاده، «نقد و بررسی کتاب تشیع و مشروطیت در ایران و نقش ایرانیان مقیم عراق». (۴) عبدالهادی حائری، آنچه گذشت: نقشی از نیم قرن تکاپو، تهران ۱۳۷۲ش. (۵) عبدالهادی حائری، تاریخ‌جنبش‌ها و تکاپوهای فراماسونگری در کشورهای اسلامی، مشهد ۱۳۶۸ش. (۶) عبدالهادی حائری، تشیع و مشروطیت در ایران و نقش ایرانیان مقیم عراق، تهران ۱۳۶۴ش. (۷) عبدالهادی حائری، نخستین رویارویی‌های اندیشه‌گران ایران: با دو رویه تمدن بورژوازی غرب، تهران ۱۳۸۰ش. (۸) خودآگاهی و تاریخ‌پژوهی: مجموعه مقالات همایش بزرگداشت استاددکتر عبدالهادی حائری (مهرماه ۱۳۷۹)، به‌کوشش شهرام یوسفی‌فر، تهران: دانشگاه تهران، ۱۳۸۰ش. (۹) رضا شعبانی، «یادی‌از روانشاد استاددکتر عبدالهادی حائری». (۱۰) منصور صفت‌گل، «دکتر حائری و تاریخ‌نگاری فرهنگی: بینش و روش در تاریخ‌نگاری پیش از قاجار». (۱۱) منصور صفت‌گل، «مطالعات صفوی در تاریخ‌نگاری دکتر حائری»، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، (مرداد ۱۳۷۸). (۱۲) کیوان لؤلؤئی، «کتابخانه دکتر حائری: یادگاری نفیس از آن استاد فقید»، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، (مرداد ۱۳۷۸). (۱۳) محمد نظری هاشمی، «مروری کوتاه بر آخرین اثر منتشرشده مرحوم دکتر عبدالهادی حائری»، دانشگاه انقلاب، (پاییز ۱۳۷۸). (۱۴) محمد نظری هاشمی، «مفهوم آزادی در آثار دکتر حائری»، در خودآگاهی و تاریخ‌پژوهی. (۱۵) شهرام یوسفی‌فر، «گذری بر زندگی، پژوهش‌ها و آثار زنده‌یاد استاد دکتر عبدالهادی حائری»، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، (دی ۱۳۷۹) ۱۹ - پانویس
۲۰ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «عبدالهادی حائری»، شماره۵۷۵۶. |